زرين تاج شيباني گفت: در برنامه پژوهشي تاريخانه طرح‌هاي گوناگوني شامل پژوهش‌هاي باستان‌شناختي، معماري و شهر شناختي براي شناخت بستري که مسجد درون آن شکل گرفته و به احتمال فراوان شهر پيش از اسلام است، برنامه‌ريزي شده است.
وي در ادامه خاطرنشان کرد: همچنين پژوهش‌هاي حفاظت محور براي دستيابي به طرح مرمت و در نهايت پژوهش‌هاي آزمايشگاهي مورد نياز از جمله برنامه‌هاي پژوهشي مصوب اين پروژه به شمار مي‌آيد.
عضو پيشين هيات علمي پژوهشکده ابنيه و بافت‌هاي تاريخي در ادامه تشکيل يک مرکز اسناد از پيشينه مسجد تاريخانه دامغان با گردآوري اسناد نوشتاري، ترسيمي، تصويري و شفاهي را ضروري دانست.
به گفته تدوينگر طرح جامع پژوهش مسجد تاريخانه دامغان: در حال حاضر سوالاتي در زمينه ويژگي‌هاي معماري تاريخانه، چند و چون تحولات تاريخي و کالبدي مسجد، شناخت حدود گسترش آن و بسياري موارد ديگر همچنان بدون پاسخ بر جاي مانده است.
اين باستان‌شناس اضافه کرد: در اين خلاء اطلاعاتي پيکره آسيب ديده مسجد، درگير مرمت‌هاي بدون مطالعه و گاه اشتباه است، از جمله بازسازي طاق ايوان يا دهانه مياني شبستان مسجد که دو بار بازسازي شده در حالي که به استناد مدارک هنوز با طرح اصلي مغايرت دارد.
وي با اشاره به اين که از نخستين مطالعات تاريخانه توسط آندره گدار بيش از هفت دهه مي‌گذرد اظهار داشت: در طول اين مدت تاريخانه شناسايي و بعدها به عنوان قديمي‌ترين اثر معماري برپا در دوران اسلامي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد.
شيباني با بيان اين که در سال‌هاي پس از آن چند مرحله کاوش باستان‌شناختي در داخل و بيرون مسجد انجام شد تصريح کرد: البته در طول سال‌هاي متمادي اين بنا در رديف برنامه‌هاي سالانه مرمت سازمان ملي حفاظت آثار باستاني و سپس سازمان ميراث فرهنگي قرار گرفت ولي اين برنامه‌ها هيچ گاه در خور جايگاه تاريخانه و پاسخگوي مسائل آن نبوده است.
بر اساس اين گزارش، ظاهراً پس از مسجد فهرج، تاري خانه قديمي‌ترين مسجد برجاي مانده در ايران است. هرچند کتيبه‌اي که تاريخ بناي آن را نشان دهد، وجود ندارد، از روي سبک بنا مي‌توان تاريخ تقريبي آن را حدس زد، بيشتر باستان‌شناسان و محققان، اين بنا را از بناهاي قرن دوم مي‌دانند، برخي نيز احتمال داده‌اند که تاريخانه بر بقاياي آتشکده يا معبدي متعلق به دوره قبل از اسلام ساخته شده باشد، اما از آنجا که منبر تاريخانه از ابتدا در طرح مسجد وجود داشته، قديمي‌ترين زمان ممکن، اواخر دوره اموي است، زيرا در اين دوره منبر جزو ملزومات مسجد شده و در معماري مساجد رواج يافته است .
از سوي ديگر، طاق‌هاي تاري خانه در عين شباهت بسيار به طاق‌هاي تخم‌مرغي دوره ساساني، اندک تمايلي به طاق‌هاي جناغي و منکسر پيدا کرده و آغاز تبديل طاق‌هاي ساساني به طاق‌هاي منکسر در قرن دوم در بين‌النهرين بوده است .
بنابراين، اگر تحول معماري را در ايران و بين‌النهرين هم زمان بدانيم، مي‌توان تصور کرد که تاريخانه ميان قديمي‌ترين زمان ممکن يعني اواخر دوره اموي و خلافت هارون ساخته شده است. شباهت بسيار طاق‌هاي تاريخانه به طاق‌هاي قصر اخيضر (ساخته شده در اواسط قرن دوم ) به تأييد اين تاريخ کمک مي‌کند ./118
انتهای پیام/
